LỖ HỔNG PHÁP LÝ VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỪ THIỆN, THIỆN NGUYỆN

 Nhân vụ lùm xùm về chuyện từ thiện chỗ mấy anh chị nghệ sĩ xong lại đến chuyện người ta khám xét nơi ở của nhóm trẻ nào đó ở Hà Đông phát hiện ra hơn 1300 xác thai nhi trong trạng thái đã chết và được lưu giữ đông lạnh thì Cụ mới tìm hiểu thêm về các quy định của pháp luật liên quan đến quản lý hoạt động từ thiện, thiện nguyện. Mấy ngày tìm hiểu cày xới mới vỡ nhẽ ra rằng hệ thống quy phạm pháp luật điều chỉnh về vấn đề này còn rất lỏng lẻo và có nhiều kẽ hở để cho người ta lách, lợi dụng nó vào những mục đích không chính đáng.

Tìm đỏ mắt thì có thể điểm ra một số văn bản quy định liên quan đến việc lập hội hay lập và quản lý quỹ từ thiện như: Nghị định 45/2010/NĐ-CP của Thủ tướng Chính phủ quy định về Hội nói chung, Nghị định này không quy định cụ thể về các hội có hoạt động từ thiện, thiện nguyện nhưng có thể hiểu nếu các cơ quan, tổ chức muốn thành lập các hội đoàn hoạt động thiện nguyện, từ thiện thì phải thực hiện đăng ký lập hội theo Nghị định này; hay như Nghị định số 30/2012/NĐ-CP quy định về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện. Ngoài ra còn có một số văn bản luật và dưới luật khác quy định hoặc hướng dẫn cụ thể về việc quản lý, hoạt động từ thiện, thiện nguyện nhưng chủ yếu dưới góc độ quản lý về mặt tài chính, tiền bạc, vật chất... Nhìn một cách tổng thể, hiện nay pháp luật không có quy định cấm các tổ chức, cá nhân hoạt động từ thiện, thiện nguyện nhưng cũng chưa có bất cứ văn bản nào quy định và hướng dẫn việc đăng ký hoạt động từ thiện, thiện nguyện cả.

Có thể hiểu rằng hoạt động từ thiện, thiện nguyện ở Việt Nam hiện nay nó như là một mớ tạp-pí-lù thập cẩm nhiễu loạn mà ở đó ai hay tổ chức nào muốn làm sao cũng được. Thế mới có chuyện nay doanh nhận này hô hào quyên góp, mai nghệ sĩ kia kêu gọi ủng hộ... xong một thời gian lại lòi ra vài anh chị biển thủ lấy tiền ấy làm của riêng; hoặc như trường hợp nhóm thanh niên thu gom xác thai nhi ở Hà Đông kia - đến khi người ta kiểm tra cũng chỉ có mỗi lời khai của họ rằng họ làm từ thiện, thu gom xác thai nhi ở các bệnh viện, phòng khám tư nhân để đem đi mai táng, chứ không có bất cứ một cái gì chứng minh rằng đó thực sự là hoạt động từ thiện cả. Không có giấy phép hoạt động, không có chương trình, kế hoạch hoạt động được các cơ quan có thẩm quyền giải quyết... Cụ cứ nói thẳng rằng chẳng ai biết được thực sự nếu không bị kiểm tra, phát hiện thì số xác thai nhi khoa sẽ được người ta đem đi đâu, làm gì... Nếu là Cụ thì Cụ sẽ không dễ dàng tin vào chỉ một lời nói đơn giản như thế mà hoàn toàn có thể đặt nghi vấn về các hoạt động buôn bán, thu lợi bất chính hay các hoạt động mang tính mê tín dị đoan từ đó... nhưng ngặt một nỗi người ta không chứng minh được rằng có hoạt động mờ ám hay phạm pháp phía sau việc thu gom xác thai nhi ấy, và quan trọng là pháp luật không bắt buộc người ta phải đăng ký với cơ quan quản lý Nhà nước về những hoạt động như thế.

Nếu như ở các nước tiên tiến, thì bất cứ cá nhân hay tổ chức nào, thuộc hay không thuộc Chính phủ, Nhà nước... khi muốn thành lập hội/nhóm/quỹ từ thiện, thiện nguyện hoặc không thành lập hội/nhóm/quỹ nhưng muốn thực hiện một hoạt động từ thiện, thiện nguyện cụ thể dù chỉ là nhất thời - thì cũng bắt buộc phải đăng ký với chính quyển sở tại. Khi đăng ký, người đại diện phải có hồ sơ đăng ký trong đó bao gồm cả kế hoạch hoạt động, giải trình rõ phạm vi địa bàn hoạt động; thời gian hoạt động (bắt đầu và kết thúc); lĩnh vực và các hoạt động cụ thể; nguồn kinh phí cho hoạt động... nói chung là rất chi ly, chi tiết, gồm cả cam kết và ký quỹ đảm bảo các yêu cầu về vệ sinh môi trường, an ninh, trật tự xã hội... Chứ không có chuyện cứ làm ào ào, đến khi phát sinh vấn đề và kiểm tra ra mới khai báo là đang hoạt động từ thiện.

Thiết nghĩ, đã đến lúc người ta phải có quy định và hướng dẫn cụ thể, chặt chẽ và chi tiết đối với hoạt động từ thiện, thiện nguyện để nó đi vào quy củ chứ không thể để tình trạng "trăm hoa đua nở" và thiếu kiểm soát. Cứ như tình trạng hiện nay thì nó sẽ gây ra rất nhiều hệ luỵ xã hội, bao gồm cả việc lợi dụng vấn đề từ thiện, thiện nguyện để trục lợi, các vi phạm pháp luật khác, và khủng hoảng niềm tin...

ST